Zgodnie z art. 2373 § 2 kp pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzić okresowe szkolenia w tym zakresie. Szkolenia te odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.
Kto podlega szkoleniom bhp?
Szkoleniom podlegają wszyscy zatrudnieni bez względu na rodzaj wykonywanej pracy, w tym również osoby zatrudnione na podstawie umów prawa cywilnego, pracownicy zatrudnieni w celu przyuczenia do wykonywania określonej pracy, praktykanci.
Pracodawcy nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 2373 § 1 kp [2]).
Podkreślić należy, że sam pracodawca, zgodnie z art. 2373 § 21 kp [2], również musi odbyć szkolenie w dziedzinie bhp i uaktualniać wiedzę w zakresie niezbędnym do wypełnienia ciążących na nim obowiązków.
Pracodawcy nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 2373 § 1 kp [2]).
Jakie rodzaje szkoleń przewidują przepisy bhp ?
Przepisy przewidują dwa rodzaje szkoleń:
- Szkolenia wstępne zorganizowane przed dopuszczeniem pracownika do pracy. Ich celem jest dostarczenie pracownikowi wiedzy i umiejętności niezbędnych do wykonywania pracy z uwzględnieniem przepisów i zasad bezpieczeństwa oraz zapoznanie z zagrożeniami występującymi na konkretnych stanowiskach pracy. Szkolenie to obejmuje instruktaż ogólny oraz instruktaż stanowiskowy.
- Szkolenia okresowe są powtarzane w czasie trwania zatrudnienia. Ich celem jest przypomnienie i ugruntowanie wiedzy z zakresu bhp oraz zapoznanie uczestników z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi w tym zakresie. Częstotliwość tego szkolenia zależna jest od rodzaju i warunków wykonywania pracy.
Co obejmuje szkolenie wstępne?
Szkolenie wstępne obejmuje instruktaż ogólny i stanowiskowy.
Instruktaż ogólny powinien zapoznać pracownika z przepisami bhp zawartymi w Kodeksie pracy, w regulaminie pracy (o ile u danego pracodawcy taki regulamin istnieje) oraz z zasadami udzielania pierwszej pomocy. Odbywają go, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, nowo zatrudnieni pracownicy, studenci-praktykanci oraz uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu.
Kto prowadzi instruktaż ogólny?
Instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy, osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo pracodawca, który sam wykonuje takie zadania. Może go też przeprowadzić pracownik wyznaczony przez pracodawcę, posiadający zasób wiedzy i umiejętności, zapewniający właściwą realizację programu instruktażu, posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Czas tego szkolenia nie może być krótszy niż 90 minut.
W jaki sposób odbywa się instruktaż stanowiskowy?
Instruktaż stanowiskowy odbywa się na stanowisku pracy, na którym pracownik będzie pracował. Ma na celu zapoznanie pracownika z zagrożeniami występującymi na tym stanowisku, sposobami ochrony przed zagrożeniami oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy. Powinien on obejmować następujące etapy:
1. rozmowę wstępną instruktora (np. przełożony pracownika, mistrz, brygadzista) z pra cow ni kiem,
2. pokaz i objaśnienie przez instruktora wszystkich czynności, ja kie ma wykonywać pracownik na stanowisku pracy z zachowaniem bezpiecznych metod pracy,
3. próbne wykonanie czynności przez pracownika i ewentualna ich korekta przez instruktora,
4. samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora.
Instruktaż stanowiskowy powinien być zakończony sprawdzianem wiadomości z zakresu bezpiecznego wykonywania pracy. Pozytywne zdanie takiego sprawdzianu stanowi podstawę do dopuszczenia pracownika do pracy na określonym stanowisku. Czas trwania tego szkolenia powinien być uzależniony od przygotowania zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy oraz rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.
Jak należy dokumentować odbycie szkolenia wstępnego przez pracownika?
Odbycie przez pracownika instruktażu ogólnego i stanowiskowego powinno być potwierdzone przez niego na piśmie oraz odnotowane w aktach osobowych pracownika. Oświadczenie pracownika o odbyciu szkolenia wstępnego powinno zawierać imię i nazwisko pracownika, miejsce i datę odbycia szkolenia, podpis pracownika.
Oprócz ww. oświadczenia pracodawca powinien zadbać o wypełnienie i zamieszczenie w aktach osobowych pracownika „karty szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy”. Wzór takiej karty jest zamieszczony w załączniku nr 2 do rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Kto podlega szkoleniu okresowemu?
Szkoleniu okresowemu są poddawani pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych, pracodawcy i inne osoby kierujące pracownikami, pracownicy służby BHP, pracownicy administracyjno-biurowi, a także pracownicy inżynieryjno-techniczni.
Kogo można zwolnić ze szkolenia okresowego?
Pierwsze szkolenie okresowe pracodawca i inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności kierownicy, mistrzowie i brygadziści, powinni odbyć w okresie do 6 miesięcy od momentu rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach pracy. Pozostałe grupy pracowników, wymienione w tabeli poniżej, powinny odbyć pierwsze szkolenie okresowe w okresie do 12 miesięcy.
Ze szkolenia okresowego można zwolnić tylko te osoby, które:
- przedstawią aktualne zaświadczenie o odbyciu w ww. okresie (6 lub 12 mcy) u innego pracodawcy wymaganego szkolenia okresowego oraz
- osoby, które w tym samym terminie odbyły szkolenie okresowe wymagane dla osób zatrudnionych na stanowiskach należących do innej grupy stanowisk, jeżeli zakres tematyczny programu szkolenia na stanowisku dotychczasowym odpowiada programowi szkolenia, obowiązującego na nowym stanowisku pracy.
Kto prowadzi szkolenie okresowe?
Szkolenie okresowe może być organizowane i prowadzone przez pracodawców lub na ich zlecenie, przez jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Przez jednostkę taką należy rozumieć:
¦ placówkę kształcenia ustawicznego, placówkę kształcenia praktycznego, ośrodek dokształcania i doskonalenia zawodowego,
¦ szkołę ponadgimnazjalną,
¦ jednostkę badawczo rozwojową, szkołę wyższą lub inną placówkę naukową,
¦ stowarzyszenie, którego celem statutowym jest działalność związana z bezpieczeństwem i higieną pracy,
¦ osobę prawną lub fizyczną, prowadzącą działalność oświatową na zasadach określonych w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli prowadzą działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Kto i w jaki sposób opracowuje programy szkolenia okresowego?
Programy szkolenia wstępnego i okresowego, określające szczegółową tematykę, formy realizacji i czas trwania szkolenia, dla poszczególnych grup stanowisk, opracowuje pracodawca lub w porozumieniu z pracodawcą jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, na podstawie opracowanych programów szkolenia. Programy szkoleń, na podstawie których prowadzone są szkolenia pracowników, powinny być przechowywane i w razie konieczności okazane w trakcie kontroli inspektorowi pracy.
Programy szkolenia okresowego powinny być tak opracowane, aby, jak najbardziej zindywidualizować szkolenia w stosunku do stanowisk pracy, jakie istnieją u danego pracodawcy.
Jaka obowiązuje forma szkolenia okresowego?
Szkolenie okresowe, z wyjątkiem szkolenia pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, może być przeprowadzone w formie:
¦ kursu trwa nie krócej niż 15 godzin lekcyjnych; składa się z zajęć teoretycznych i praktycznych,
¦ seminarium obejmuje nie mniej niż pięć godzin lekcyjnych,
¦ samokształcenia kierowanego rozumie się przez to formę szkolenia umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności w zakresie bhp, na podstawie materiałów przekazanych przez organizatora szkolenia, w szczególności przy zastosowaniu poczty, internetu, przy jednoczesnym zapewnieniu konsultacji z osobami spełniającymi wymagania dla wykładowców.
Jak udokumentować szkolenie okresowe pracownika?
Szkolenie okresowe kończy się egzaminem, przeprowadzanym przed komisją powołaną przez organizatora szkolenia, sprawdzającym opanowanie materiału z zakresu kursu.
W przypadku pozytywnego wyniku egzaminu, organizator szkolenia wydaje zaświadczenia, których odpis przechowywany jest w aktach osobowych uczestnika szkolenia.
Czy szkolenie okresowe może być przeprowadzone poza godzinami pracy?
Art. 2373 § 3 kp stanowi, że wszystkie szkolenia odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Nie ma od tej zasady żadnych wyjątków. W związku z tym, pracownik nie ma obowiązku uczestniczenia w szkoleniach zorganizowanych poza normalnymi godzinami pracy. Jeżeli, natomiast pracownik będzie w szkoleniu uczestniczył poza normalnymi godzinami pracy, należy to potraktować, jako pracę w godzinach nadliczbowych.
Czy przeprowadzenie ww. szkoleń jest wystarczającym spełnieniem obowiązku w zakresie zaznajomienia pracownika z przepisami i zasadami bhp?
Oprócz szkolenia pracowników powinnością pracodawcy jest udostępnienie pracownikom aktualnych instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy, dotyczących:
¦ stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
¦ obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
¦ postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
¦ udzielania pierwszej pomocy.
Czy pracodawca w małej firmie może sam szkolić pracowników?
Pracodawca może sam szkolić pracowników we własnym zakładzie pracy, pod warunkiem, że odbył odpowiednie szkolenie w dziedzinie bhp w jednostkach organizacyjnych uprawnionych do prowadzenia działalności szkoleniowej.
Jaka jest częstotliwość przeprowadzania szkoleń okresowych?
Szkolenie okresowe należy przeprowadzać w następujących czasookresach, formach i czasie trwania:
Zajmowane w zakładzie pracy stanowisko Częstotliwość odbywania szkolenia okresowego nie rzadziej niż: Forma szkolenia Minimal y czas trwania szkolenia
1. pracodawca i inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności kierownicy, mistrzowie i brygadziści 16 h
2. pracownicy inżynieryjno-techniczni, technolodzy i organizatorzy produkcji, projektanci, konstruktorzy maszyn i innych urządzeń technicznych raz na 5 lat kurs, seminarium, samokształcenie kierowane 16 h
3. pracownicy służby bhp i osoby wykonujące zadania służby bhp 32 h w tym 4 h ćwiczeń
4. pracownicy, którzy są narażeni na czynniki niebezpieczne, uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia oraz pracownicy, których praca wiąże się z odpowiedzialnością w zakresie bhp 8 h
5. pracownicy administracyj no biurowi i inni nie wymienieni w tabeli raz na 6 lat 8 h
6. pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych raz na 3 lat instruktaż na stanowisku pracy + wykład
7. pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych, na których wykonywane są prace szczególnie niebezpieczne (duże zagrożenia dla zdrowia i za grożenia wypadkowe) raz na 1 rok 8 h