Obowiązek zapewnienia pracownikom odpowiednich środków ochrony indywidualnej stanowi jeden z najważniejszych obowiązków, jakie nakładają na pracodawcę przepisy prawa pracy [2].
Co to są środki ochrony indywidualnej?
Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przewidziane do noszenia lub trzymania przez użytkownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego bezpieczeństwo i zdrowie.
Środki ochrony indywidualnej to odzież ochronna (np. ochraniacze brzucha, klatki piersiowej, barku) oraz środki ochrony kończyn, buty robocze (ochraniacze stóp, obuwie ochronne, ochraniacze kolan, łokci, dłoni itd.), głowy (głównie hełmy), twarzy i oczu, m.in. okulary ochronne, słuchu (nauszniki, wkładki przeciwhałasowe itp.), układu oddechowego, izolujące cały organizm, (np. kombinezony gazoszczelne), środki chroniące przed upadkiem z wysokości.
Do środków ochrony indywidualnej nie zalicza się natomiast:
> mundurów, które nie są specjalnie przeznaczone do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika,
> środków ochrony indywidualnej używanych przez wojsko, policję i inne służby utrzymania porządku publicznego,
> wyposażenia stosowanego przez służby pierwszej pomocy i ratownicze,
> środków ochrony indywidualnej stosowanych na podstawie przepisów Prawa o Ruchu Drogowym,
> wyposażenia sportowego,
> środków służących do samoobrony lub do odstraszania,
> przenośnych urządzeń do wykrywania oraz sygnalizowania zagrożeń i naruszania porządku publicznego.
Kiedy należy przydzielać środki ochrony indywidualnej?
Środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane w sytuacjach, kiedy nie można:
– uniknąć zagrożeń lub
– wystarczająco ich ograniczyć za pomocą środków ochrony zbiorowej albo odpowied-niej organizacji pracy.
Możliwość zastosowania środków ochrony zbiorowej ma zawsze pierwszeństwo przed stosowaniem środków ochrony indywidualnej!
Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez wyposażenia go w środki ochrony indywidualnej niezbędne na danym stanowisku pracy. Środki ochrony indywidualnej stanowią własność pracodawcy i dostarczane są pracownikowi nie od płatnie.
Pracodawca zapewnia również środki ochrony indywidualnej osobom, które wykonują czynności inspekcyjne lub inne krótkotrwałe prace.
Pracownik zobowiązany jest używać przekazane środki ochrony indywidualnej
zgodnie z ich przeznaczeniem, natomiast pracodawca jest uprawniony do kontroli
przestrzegania tego obowiązku i podejmowania działań zmierzających do jego wyegzekwowania (kary porządkowe) [2].
Jak prawidłowo dobrać środki ochrony indywidualnej?
Rodzaje środków ochrony indywidualnej koniecznych do stosowania w danym zakładzie pracy i dla określonych stanowisk ustala pracodawca, po konsultacji z pracownika mi lub ich przed stawi cielami.
Prawidłowy dobór środków ochrony indywidualnej musi być poprzedzony zebraniem i przeanalizowaniem informacji bezpośrednio związanych z przyszłym stosowaniem tych środków na danych stanowiskach pracy.
Informacje te dotyczą:
> rodzaju wykonywanej pracy,
> rodzajów oraz natężenia lub stężenia czynników szkodliwych i niebezpiecznych,
> poszczególnych części ciała pracowników narażonych na działanie czynników szkodliwych i niebezpiecznych,
> możliwego do zaakceptowania stopnia ograniczenia czynności niezbędnych podczas wykonywania pracy, w związku z używaniem środków ochrony indywidualnej,
> pozycji, w której wykonuje się pracę,
> konieczności przemieszczania się i zasięgu działania środków ochronyindywid.,
> sposobu wentylacji pomieszczeń,
> stopnia uciążliwości pracy,
> niezbędnego czasu przebywania pracownika w strefie niebezpiecznej lub skażonej,
> dodatkowych zagrożeń zewnętrznych (np. zagrożenia pożarem).
Pracodawca jest odpowiedzialny za dobór i właściwe wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej.
Jakie wymagania powinny spełniać dostarczane pracownikom środki ochrony indywidualnej?
Zgodnie z art. 2376§3 kp [2] pracodawca może dostarczyć pracownikowi jedynie środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności. Zostały one określone w ustawie o systemie oceny zgodności [21] oraz w wydanym na jej podstawie rozporządzeniu w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej [22].
Potwierdzeniem spełnienia ww. wymagań jest oznakowanie środków ochrony indywidualnej znakiem CE.
34
Dostarczane pracownikom do stosowania środki ochrony indywidualnej powinny:
¦ być odpowiednie do istniejącego zagrożenia i nie powodować same z siebie zwiększonego zagrożenia;
¦ uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu pracy;
¦ uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika;
¦ być dopasowane do użytkownika – po wykonaniu niezbędnych regulacji;
¦ dać się dopasować względem siebie bez zmniejszenia ich właściwości ochronnych – w przypadku występowania więcej niż jednego zagrożenia i konieczności jednoczesnego stosowania kilku środków ochrony indywidualnej.
Środki ochrony indywidualnej powinny być przeznaczone do osobistego użytku. W wyjątkowych przypadkach środek ochrony indywidualnej może być używany przez więcej niż jedną osobę, o ile zastosowano działania wykluczające niepożądany wpływ takiego użytkowania na zdrowie lub higienę użytkowników.
O czym należy poinformować pracownika, któremu dostarcza się środki ochrony indywidualnej?
Każdy pracownik powinien być zapoznany z instrukcją, określającą szczegółowe zasady stosowania środków ochrony indywidualnej. Taka instrukcja powinna zawierać następujące informacje:
> rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej,
> charakterystykę zagrożenia (czynnikszkodliwy dla zdrowia, uciążliwy, niebezpieczny),
> rodzaje środków ochrony indywidualnej,
> czas i przypadki stosowania,
> sposób użytkowania,
> sposób kontroli cech przydatności,
> sposób konserwacji,
> przechowywanie.
Pamiętaj!
Środki ochrony indywidualnej używane są do czasu utraty ich cech ochronnych. Jeżeli środki ochrony indywidualnej utraciły swoją funkcję ochronną, ponieważ upłynął termin ich przydatności do użycia lub uległy uszkodzeniu, pracodawca zobowiązany jest niezwłocznie wyposażyć pracowników w środki spełniające tę funkcję.
Jakie są wymagania przepisów bhp dotyczące konserwacji, prania, odpylania i odkażania środków ochrony indywidualnej?
Zgodnie z przepisami [2] konserwacja, pranie, odpylanie i odkażanie środków ochrony indywidualnej należy do obowiązków pracodawcy. Niedopuszczalne jest powierzenie tych czynności pracownikom.
Jakie prawa przysługują pracownikowi, który nie został wyposażony w niezbędne środki ochrony indywidualnej?
Pracownik, który nie został wyposażony w środki ochrony indywidualnej wymagane na danym stanowisku pracy i brak tych środków powoduje bezpośrednie zagrożenie dla jego zdrowia i życia może, zgodnie z art. 210 kp, [2] powstrzymać się od wykonania pracy, zawiadamiając niezwłocznie o tym fakcie swojego przełożonego lub pracodawcę (patrz rozdział III).
W jakim dokumencie należy ustalić zasady wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej?
Pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej i przewidywane okresy ich użytkowania po uprzedniej konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami (art. 23711a § 1 pkt 4 kp [2]). Postanowienia, dotyczące zasad wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, powinny zostać określone w regulaminie pracy (art. 1041 § 1 pkt 1 kp [2]). Natomiast pracodawcy niezobowiązani do ustalania regulaminu pracy postanowienia te powinni zawrzeć w innym akcie wewnątrzzakładowym.
Przy ustalaniu środków ochrony indywidualnej niezbędnych do stosowania przy określonych pracach pracodawca powinien uwzględniać wskazania zawarte w tabelach nr 1-3 załącznika nr 2 do rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy [3].
Niedostarczenie pracownikowi środków ochrony indywidualnej, jak również dostarczenie środków ochrony indywidualnej niespełniających wymagań oceny zgodności jest wykroczeniem zagrożonym karą grzywny (art. 283 § 2 pkt 4 kp [2]).