Jakie obowiązki w zakresie bhp dotyczą pracownika?
Podstawowym obowiązkiem pracownika określonym w art. 211 kp [2] jest przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W szczególności pracownik jest obo wią za ny:
1. znać przepisy i zasady bhp, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu, a także poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,
2. wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp, a także stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,
3. dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,
4. stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
5. poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym, a także innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
6. niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego, a także ostrzec współpracowników i inne osoby, znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
7. współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp.
Obowiązki wyszczególnione w art. 211 kp [2] w zakresie określonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę ciążą również na osobach fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, a także na osobach prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę tym osobom (art. 3041 kp [2]).
Jakie sankcje grożą pracownikowi za nieprzestrzeganie przepisów bhp?
Pracownik podlega tzw. odpowiedzialności porządkowej. Za nieprzestrzeganie przepisów bhp i ppoż. pracodawca może zastosować w stosunku do niego karę porządkową, np. upomnienie lub naganę, albo nałożenie kary pieniężnej. Kara pieniężna może być też nałożona w przypadku opuszczenia przez pracownika pracy bez usprawiedliwienia, stawienia się do pracy w stanie nietrzeźwym lub spożywania alkoholu w czasie pracy. Tryb nakładania kar, tryb odwoławczy, zatarcie kary określają art. 108-113 kp [2].
Jakie obowiązki w zakresie bhp mają osoby kierujące pracownikami?
Osoby kierujące pracownikami oprócz tego, że ciążą na nich obowiązki pracownika ustalone w art. 211 kp, zobowiązane są także (art. 212 kp [2]):
¦ organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp,
¦ dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z prze zna cze niem,
¦ organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy,
¦ dbać o bez piecz ny i higieniczny stan po mieszczeń pracy i wy po są że nią technicznego,a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,
¦ egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bhp,
¦ zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.
Jakie sankcje grożą osobom kierującym pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, niewywiązującym się z nałożonych na nie obowiązków w dziedzinie bhp?
Osoba kierująca pracownikami w przypadku niewypełniania obowiązków, określonych w art. 211 kp, podlega odpowiedzialności porządkowej i pracodawca może wobec niej zastosować jedną z kar przewidzianych w art. 108 kp. Osoba kierująca pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, w przypadku nieprzestrzegania przepisów bhp określonych w art. 212 kp, podlega także odpowiedzialności wykroczeniowej z art. 283 kp [2]. W szczególnych przypadkach (jeśli naruszenie przepisów bhp nosi znamię przestępstwa) osoba kierująca pracownikami może podlegać odpowiedzialności karnej, zgodnie z art. 220 [59].
Jakie prawa w zakresie bhp daje pracownikowi Kodeks pracy?
Zgodnie z art. 210 kp [2] pracownik ma prawo:
¦ powstrzymać się od wykonywania pracy w sytuacji, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom. O fakcie powstrzymania się od pracy pracownik obowiązany jest niezwłocznie powiadomić przełożonego,
¦ oddalić się z miejsca zagrożenia w sytuacji, kiedy pomimo że powstrzymał się od pracy, zagrożenie nadal istnieje, również powiadamiając o tym fakcie przełożonego.
Uwaga!
Przepis art. 210 kp nie dotyczy pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.
Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w ww. przypadkach pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Pracownik powinien wiedzieć, że nie każde naruszenie przepisów bhp stanowi uzasadnienie powstrzymania się od pracy. Jest to możliwe wyłącznie w okolicznościach wskazanych wyżej.
Pracownik ma także prawo po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.
Przepisy Kodeksu pracy nie wymagają, aby stan niedyspozycji psychofizycznej był po-twierdzony (poświadczony) badaniami lekarskimi. W przypadku niedyspozycji psychofizycznej pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.
Pracodawca może odmówić pracownikowi zgody na powstrzymanie się od wykonywania pracy ze względu na złą sprawność psychofizyczną. Ponosi jednak wtedy wszelkie konsekwencje takiej decyzji.
Jakie prace zalicza się do prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej?
Rodzaje tych prac wskazane są w rozporządzeniu [30]. Są to prace przy: obsłudze suwnic sterowanych z kabiny i zdalnie sterowanych, przy obsłudze podnośników i platform hydraulicznych, obsłudze układnic magazynowych i przy obsłudze żurawi wieżowych i samojezdnych. Należą do nich również m. in.: prace operatorów samojezdnych ciężkich maszyn budowlanych i maszyn drogowych; prace przy obsłudze urządzeń mechanicznych, związanych z czynnościami wyburzeniowymi; prace operatorów pulpitów sterowniczych urządzeń technologicznych wielofunkcyjnych i wielozadaniowych; prace drużyn trakcyjnych oraz maszynistów – operatorów samojezdnych ciężkich maszyn torowych i kierowców drezyn motorowych; prace nastawniczego, ustawiacza i manewrowego na kolei i na zakładowych bocznicach kolejowych oraz prace dyżurnego ruchu na kolei; prace kierowców: autobusów, pojazdów przewożących materiały niebezpieczne oraz pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 16 ton i długości powyżej 12 m, trolejbusów i motorniczych tramwajów; prace przy montażu i remoncie sieci trakcyjnych; prace przy liniach napowietrznych niskich, średnich i wysokich napięć; prace przy obsłudze urządzeń ciśnieniowych podlegających pełnemu dozorowi technicznemu; prace przy obsłudze instalacji chemicznych do produkcji gazów toksycznych lub tworzących mieszaniny wybuchowe z powietrzem; prace przy materiałach łatwopalnych, środkach toksycznych i materiałach biologicznie zakaźnych; prace maszynisty maszyn wyciągowych, sygnalisty szybowego, operatora samojezdnych maszyn przodkowych, operatora pojazdów poza przodkowych i samojezdnych maszyn pomocniczych, maszynisty lokomotyw pod ziemią, prace mechanika i maszynisty wiertni, operatora i kierowcy agregatów cementacyjnych zasobników oraz urządzeń do intensyfikacji wydobycia ropy i gazu – w zakładach górniczych wydobywających kopaliny metodą otworów wiertniczych i w zakładach wykonujących prace geologiczne; prace na wysokości na masztach i wieżach antenowych; prace na wiaduktach i mostach.