Kampanie Informacyjne
Państwowa Inspekcja Pracy uczestniczy w budowaniu kultury prewencji i praworządności w stosunkach pracy nie tylko poprzez nadzór i kontrolę. Urząd prowadzi dialog z pracodawcami i pracownikami, oferuje im pomoc w charakterze doradcy, inspiruje do podejmowania działań na rzecz poprawy warunków pracy, bierze udział w upowszechnianiu dobrych praktyk i najlepszych przykładów. Działania te zyskują na znaczeniu i kierowane są do coraz szerszej grupy odbiorców.
Dobrym przykładem jest kampania prewencyjna„Bezpieczeństwo pracy w budownictwie – upadki, poślizgnięcia”, prowadzona przez inspekcję pracy pod hasłem „Szanuj życie!”. W wypadkach przy pracy w budownictwie giną ludzie, a co roku zostaje ciężko poszkodowanych kilkaset osób. Najliczniejszą grupę w tej tragicznej statystyce stanowią najkrócej zatrudnieni. Blisko połowa ofiar śmiertelnych wypadków na budowach pracowała krócej niż trzy miesiące. W kampanii, której celem było budowanie świadomości za grożeń i przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom w miejscu pracy skutkującym wypadkami i chorobami zawodowymi, inspekcja po raz pierwszy skorzystała na tak dużą skalę z płatnych reklam telewizyjnych i radiowych. Uzyskała również wsparcie finansowe Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Dotychczas przekaz„Szanuj życie! Bezpieczna praca na wysokości” dotarł do 80% pracodawców sektora budowlanego. Kampania nie tylko została zauważona przez szerokie kręgi odbiorców, ale także doprowadziła do zmian postaw adresatów w stosunku do obowiązku zapewnienia właściwych warunków bezpieczeństwa pracy. 40 procent z nich deklaruje podjęcie działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa pracy na prowadzonych budowach. Znacząco wzrosło zainteresowanie specjalistycznymi publikacjami Państwowej Inspekcji Pracy, listami kontrolnymi i spotkaniami o charakterze informacyjnym i szkoleniowym. Kierujący prawie 2 300 przedsiębiorstwami budowlanymi dobrowolnie zadeklarowali podjęcie działań poprawiających bezpieczeństwo pracy, a przedstawiciele 839 ukończyli z wynikiem pozytywnym program poprawy warunków pracy.
Rozszerzając zasięg swojego oddziaływania i starając się dotrzeć do jak największej grupy odbiorców, Państwowa Inspekcja Pracy optymalizuje wydatki dzięki zaangażowaniu w przedsięwzięcia o charakterze informacyjnym, popularyzatorskim i prewencyjnym licznych partnerów. Są to organizacje pracodawców, związki zawodowe, ale także podmioty, które działają w strukturach sieciowych lub w tzw. łańcuchu dostaw: relacjach zamawiający – dostawca – podwykonawca. Przykładem takiego ekonomicznego działania jest realizacja projektów informacyjnych i szkoleniowych we współpracy z centralami związków zawodowych, finansowanie ich z funduszy strukturalnych, czy wykorzystanie w popularyzacji i dystrybucji wydawnictw pośrednictwa organizacji branżowych, samorządów terytorialnych, urzędów pracy, innych organizacji i instytucji. W 2010 roku powołana została inicjatywa dużych firm budowlanych sygnatariuszy „Deklaracji w sprawie porozumienia na rzecz bezpieczeństwa pracy w budownictwie”, skoncentrowana na prewencji wypadków przy pracy.
Doświadczenia związane z upowszechnianiem informacji wśród firm budowlanych nasz Urząd wykorzystywał, przygotowując nową społeczną kampanię informacyjną „Poznaj swoje prawa w pracy„. Jej celem jest zachęcanie pracowników oraz pracodawców do podnoszenia poziomu wiedzy na temat praw i obowiązków w pracy, w tym obowiązków pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz uświadomienie regulacyjnego wpływu przepisów prawa na pracę i życie osobiste pracowników i pracodawców, właściwe relacje w środowisku pracy, poczucie satysfakcji w pracy i poziom zaangażowania w wykonywane obowiązki.
Kampania społeczna „Poznaj swoje prawa w pracy” otrzymała wsparcie licznych partnerów, którym zależy na: budowaniu świadomości prawnej, poszanowaniu godności człowieka w środowisku pracy poprzez respektowanie prawa, stanowczym przeciwstawieniu się bezprawnym praktykom w stosunkach pracy, co w kryteriach wolnego rynku jest również zwalczaniem nieuczciwej konkurencji – tzw. dumpingu socjalnego.
ROLNICTWO INDYWIDUALNE
Rolnictwo jest jednym z najbardziej wypadkogennych sektorów gospodarki narodowej. Dotychczasowe działania inspekcji na rzecz ograniczania zagrożeń zawodowych w rolnictwie indywidualnym, w obrębie kompetencji określonych w ustawie, mają stosunkowo niewielki zasięg z uwagi na dużą liczbę gospodarstw indywidualnych i ograniczone zasoby kadrowe PIP. Według danych GUS 1,6 mln gospodarstw zajmuje powierzchnię większą niż jeden hektar. Podstawową formą działań w zakresie ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym jest realizacja programu informacyjno-promocyjnego, adresowanego do rolników oraz ich rodzin. Program, którego działaniami objęte są indywidualne gospodarstwa rolne, od lat służy podnoszeniu ogólnego poziomu wiedzy na temat zagrożeń przy pracy rolniczej, ich skutkach wypadkowych i chorobowych. Główne punkty programu, to edukacja oraz doradztwo techniczne prowadzone m.in. w trakcie wizytacji gospodarstw. Inną formą oddziaływania na środowisko wiejskie są konkursy o tematyce bhp. Szczególnym zainteresowaniem cieszy się, współorganizowany z Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ogólnopolski konkurs „Bezpieczne gospodarstwo rolne”. Państwowa Inspekcja Pracy co roku jest jednym z fundatorów nagród i dyplomów dla 16 laureatów konkursu na szczeblu krajowym.
Zainicjowana w 2013 roku we współpracy z KRUS trzyletnia kampania prewencyjna „Szanuj życie. Bezpieczna praca w gospodarstwie rolnym” ma objąć co najmniej 40 procent rolników indywidualnych prowadzących produkcję roślinną lub zwierzęcą. Kampania będzie prowadzona za pośrednictwem mediów.
EDUKACJA SZKOLNA
Budowanie kultury prewencji i praworządności w stosunkach pracy rozpoczyna się od edukacji młodego pokolenia. Młodzież – otwarta na podejmowanie działań trudnych lub dla ich rodziców niezrozumiałych – stanowi pokolenie przyszłych pracowników i pracodawców, które może podnieść standardy kulturowe i etyczne na rynku pracy. W naszej ocenie programy edukacji szkolnej w dalszym ciągu nie uwzględniają, w wystarczającym stopniu, zagadnień zwizanych z ochroną pracy. Dlatego od 2006 roku inspekcja pracy realizuje we współpracy z Centralnym Instytutem Ochrony Pracy program edukacji młodzieży w szkołach ponadgimnazjalnych„Kultura bezpieczeństwa”. Realizowany jest on dzięki dobrowolnemu zaangażowaniu szkół i nauczycieli, którzy szkoleni są przez inspektorów pracy. Otrzymują oni również niezbędne pomoce naukowe. W czasie realizacji programu, mogą korzystać z pomocy i porady pracowników inspekcji.
Komplet materiałów edukacyjnych potrzebnych do przygotowania zajęć składa się z podręcznika oraz płyty CD. Materiały opracowane zostały przez ekspertów Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego i Państwowej Inspekcji Pracy.
Program jest bardzo dobrze oceniany przez środowisko nauczycielskie. Obec¬nie aż 93% spośród ankietowanych nauczycieli zadeklarowało chęć ponowne¬go uczestnictwa w kolejnych latach. Wysoko oceniona została ekspercka pomoc inspektorów pracy przy przygotowywaniu i prowadzeniu zajęć z młodzieżą. W okresie 2006-2012 w programie wzięło udział ponad 180 tysięcy uczniów.
INTERAKTYWNA PREWENCJA
Inspekcja pracy realizuje także formy interaktywnej prewencji. Celem jest osiągnięcie u pracodawcy – uczestnika programu – trwałej poprawy warunków pracy, ocenianej podczas końcowego audytu – ewaluacji. Zakłada się cztery etapy: rekrutację – szkolenie – dostosowanie/reorganizację w zakładzie pracy (wówczas inspektor pracy pełni rolę doradcy) a na koniec – kontrolę ewaluacyjną. Po przejściu z sukcesem wszystkich etapów przedsiębiorstwo trafia do bazy firm współpracujących w zakresie prewencji – otrzymuje informacje o innych ofertach, również tych dotyczących wymiany dobrych praktyk.
Jednym z ważniejszych przedsięwzięć z tego cyklu jest program „Zdobądź dyplom PIP” przeznaczony dla pracodawców zatrudniających do dziewięciu pracowników prowadzących zakłady produkcyjne, handlowe i usługowe, z których działalnością wiążą się zagrożenia zawodowe i zdrowotne. Idea jest oparta na zasadzie samokontroli. Pracodawca, przy pomocy przygotowanych przez PIP narzędzi (listy kontrolnej z komentarzem) i pomocy inspektora pracy jako eksperta, identyfikuje występujące w zakładzie problemy i nieprawidłowości, ocenia ich skalę oraz określa sposoby i terminy ich likwidacji. Dzięki udziałowi w programie pracodawca bierze udział w bezpłatnym szkoleniu, może uzyskać wiedzę z zakresu prawa pracy i ochrony pracy, poznać jakie wymagania prawne i standardy bhp powinna spełnić jego firma, aby być miejscem pracy bardziej bezpiecznym, uzyskać bezpłatne materiały informacyjno-szkoleniowe, opracowane jako pomoc dydaktyczna dla uczestników projektu.
Osiągaj sukces w zgodzie z prawem
Ciekawym przykładem specjalnego programu prewencyjnego, który wykracza poza wąsko rozumiane zainteresowanie warunkami pracy w stronę troski o dobrostan w pracy, jest program dotyczący przeciążenia psychicznego i stresu w miejscu pracy. Pamiętajmy, że z punktu widzenia pracodawcy czynniki psychospołeczne mają wpływ nie tylko na efektywność i jakość wykonywanej pracy, ale także na bezpieczeństwo pracownika. Celem głównym programu jest umożliwienie pracodawcom i pracownikom identyfikacji źródeł nadmiernego stresu zawodowego w zakładach pracy oraz zastosowanie właściwych dla tych grup odbiorców metod przeciwdziałania.
Interaktywne formy prewencji opierają się, często na wypracowywaniu wspólnie z pracodawcami i przy współudziale part¬nerów społecznych dobrych praktyk – najlepszych rozwiązań w dziedzinie bezpieczeństwa i ergonomii pracy – a na¬stępnie ich promocji. Jest to wiedza prak¬tyczna, którą należy się dzielić, podczas gdy czym innym są wnioski płynące z analizy wypadków, tradycyjnie prowa¬dzonej przez inspekcję pracy i udostęp-nianej. Pozytywne przykłady mają siłę motywującą i praktyczny wpływ, przykład jest podstawowym narzędziem kształto¬wania postaw. To założenie wpływa na kształt materiałów informacyjnych wydawanych przez inspekcję, szkoleń i innych form przekazu.
Promocja najlepszych praktyk w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przyświeca idei konkursu„Pracodawca – organizator pracy bezpiecznej„, organizowanego od połowy lat 90. Do udziału zapraszane są najlepsze przedsiębiorstwa – dobrze zarządzane, dbające o pracowników, tworzące bezpieczne i ergonomiczne warunki pracy, realizujące standardy wyższe niż te określone normami prawa, które mogą być wzorem.