Aby zapobiec chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, każdy pracodawca obowiązany jest:
- utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy i urządzenia, służące do pomiarów tych czynników,
- przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować oraz przechowywać wyniki tych badań i pomiarów, a także udostępniać je pracownikom .
Występujące w środowisku pracy czynniki pod względem oddziaływania na organizm czło wie ka dzie lą się na:
Czynniki szkodliwe czynniki, których oddziaływanie na pracującego może prowadzić lub prowadzi do schorzenia, traktowanego jako choroba zawodowa.
Czynniki uciążliwe czynniki, których oddziaływanie na pracownika może być przyczyną złego samopoczucia lub nadmiernego zmęczenia, które nie prowadzi jednak do trwa łe go po gor sze nia sta nu zdrowia.
Czynniki niebezpieczne czynniki, które mogą prowadzić do powstania u pracującego urazu (wypadku przy pracy)
W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków czynnik uciążliwy może stać się szkodliwym, a szkodliwy niebezpiecznym (np. hałas).
1. Czynniki szkodliwe
Główne kategorie czynników szkodliwych to:
- czynniki fizyczne (hałas, hałas ultradźwiękowy, drgania mechaniczne/wibracja, mikroklimat, promieniowanie optyczne, pola i promieniowania elektromagnetyczne),
- czynniki chemiczne (substancje toksyczne, drażniące, uczulające, rakotwórcze mutagenne, upośledzające funkcje rozrodcze),
- czynniki biologiczne makro i mikroorganizmy roślinne oraz zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki).
Jakie są obowiązki pracodawcy dotyczące pomiarów czynników szkodliwych dia zdrowia występujących w środowisku pracy?
Pracodawca wskazuje czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, dla których wykonuje się badania i pomiary, po przeprowadzeniu rozpoznania źródeł ich emisji oraz warunków wykonywania owcy, które mają wpływ na poziom stężeń lub natężeń tych czynników sub na poziom narażenia na oddziaływanie tych czynników, uwzglęwniając:
1) rodzaj tywh czynników oraz ich właściwości;
2) procesy technologiczne i ioh parametry;
3) wyposażenie techniczne, w tym majzyąy, urządzenia, instalacje i narzędzia, które mogą być nródłem emisji ozynników yzkodliwych dla zdrowia, z uwzględąieniem wyników pomiarów tej emisji, dosta^emy^ przez producentkw;
4) środki ochrony zbiorowej i dane dotyczące ich użytkowania;
5) organizację pracy i sposób wykonywania pracy;
6) rzeczywisty czas narażenia na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia, z uwzględnieniem obowiązującego u pracodawcy systemu i rozkładu czasu pracy.
Oprócz tego pracodawca ma obowiązek:
¦ konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami działań dotyczących rozpoznawania i typowania czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, a także wykonywania badań, pomiarów i pobierania próbek ze stanowiska pracy,
¦ przechowywania przez okres 3 lat wyników/ badań i pomiarów czynników szkodliwych, licząc od daty ich wykonania,
¦ niezwłocznie informować pracowników narażonych na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy aktualnych wyników badań i pomiarów oraz udostępniać im te wyniki i wyjaśniać ich znaczenie,
¦ prowadzić na bieżąco rejestr czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowiskach pracy, zgodnie ze wzorem określonym w załącznik nr 1 do rozporządzenia ,
¦ wpisywać na bieżąco wyniki badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia do karty badań i pomiarów, której wzór jest określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia [23],
¦ w przypadku likwidacji zakładu pracy niezwłocznie przekazać rejestr oraz kartę właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu,
¦ niezwłocznie udostępniać pracownikowi wyniki badań i pomiarów wpisane da rejestru i karty.
Z jaką częstotliwością należy przeprowadzać pomiary czynników szkodliwych?
Wykonanie badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy po raz pierwszy musi bać zapewnione nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności.
W przypadku występowania szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego lub pyłu, o ile nie są on czynnikiem o działaniu rakotwórczym) mutagennym, badania i pomiary wykonuje się:
1) co najmniej raz na dwa lata jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS),
2) co najmniej raz w roku jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,5 wartości NDS.
W przypadku czynnika chemicznego, dla którego została ustalona wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego (NDSP), pracodawca wykonuje pomiary ciągłe stężenia tego czynnika (monitoring) za pomocą urządzeń lub z uwzględnieniem procedur spełniających wymagania określone w Polskiej Normie (PNEN 482 lub normie ją zastępującej)
Częściej należy przeprowadzać badania i pomiary czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, jeśli występuje on w środowisku pracy. Wykonuje się je:
1) co najmniej raz na sześć miesięcy jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS;
2) co najmniej raz na trzy miesiące jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,5 wartości ND2.
W przypadku narażenia na pył zawierający azbest, badania i pomiary wykonuje się co najmniej raz na trzy miesiące. Jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów nie przekroczyły 0,5 wartości NDS, częstotliwość ta może być zmniejszona do jednego pomiaru na 6 mcy.
Jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów szkodliwych dla zdrowia czynników chemicznych lub pyłów, wykonanych w odstępie co najmniej dwóch lat, a w przypadku czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, co najmniej sześciu miesięcy, nie przekroczyły 0,1 wartości NDS, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów tych czynników.
Informacje o badaniach i pomiarach promieniowania optycznego nielaserowego i laserowego oraz promieniowania elektromagnetycznego, a także mikroklimatu zimnego albo gorącego oraz szkodliwych dla zdrowia czynników fizycznych można znaleźć w rozporządzeniu.
Badania i pomiary chemicznych i fizycznych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, o których mowa powyżej, wykonuje się każdorazowo, jeżeli nastąpiły zmiany w wyposażeniu technicznym, w procesie technologicznym lub w warunkach wykonywania pracy, które mogły mieć wpływ na zmianę poziomu emisji, poziomu narażenia albo wystąpiły okoliczności, które uzasadniają ich ponowne wykonanie.
1.1. Hałas i drgania mechaniczne (wibracje)
Co to jest hałas?
Hałasem są niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprężystego, działające za pośrednictwem powietrza na organ słuchu, zmysły oraz części organizmu człowieka. W zależności od częstotliwości drgań wyróżnia się:
a) hałas infradźwiękowy, niesłyszalny, lecz odczuwalny, o częstotliwości niższej od 20 Hz;
b) hałas słyszalny o częstotliwości w przedziale 2020 000 Hz;
c) hałas ultradźwiękowy, niesłyszalny, ponad 20 000 Hz.
Jakie są dopuszczalne wartości natężenia hałasu na stanowiskach pracy?
Dopuszczalne ze względu na ochronę słuchu wartości hałasu w środowisku pracy wynoszą [24 i 56]:
1) 85 dB w odniesieniu do 8 godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy,
2) 115 dB maksymalny poziom dźwięku, oznaczany A,
3) 135 dB szczytowy poziom dźwięku, oznaczany C.
W jaki sposób pracodawca musi chronić pracownika przed narażeniem na hałas w środowisku pracy?
Pracodawca jest obowiązany zapewnić ochronę pracowników przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas, a w szczególności zapewnić stosowanie [3]:
1. procesów technologicznych niepowodujących nadmiernego hałasu,
2. maszyn i innych urządzeń technicznych powodujących możliwie najmniejszy hałas, nieprzekraczający dopuszczalnych wartości,
3. rozwiązań obniżających poziom hałasu w procesach pracy.
Obowiązkiem pracodawcy jest dokonywanie pomiarów wielkości charakteryzujących hałas lub drgania mechaniczne [23] oraz ocena ryzyka zawodowego związana z narażeniem pracowników na te czynniki [2,3,12].
Jakie działania pracodawca musi podjąć w przypadku stwierdzenia przekroczeń dopuszczalnych norm poziomu hałasu?
Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania możliwych rozwiązań technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy, pracodawca ma obowiązek zapewnić:
1) ustalenie przyczyn przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu oraz opracowanie i zastosowanie programu działań technicznych i organizacyjnych, mających na celu najskuteczniejsze zmniejszenie narażenia pracowników na hałas,
2) zaopatrzenie pracowników w indywidualne ochrony słuchu, dobrane do wielkości charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników oraz ich stosowanie,
3) ograniczenie czasu ekspozycji na hałas, w tym stosowanie przerw w pracy,
4) oznakowanie stref zagrożonych hałasem, a także ograniczenie dostępu do tych stref poprzez ich odgrodzenie, jeżeli jest to uzasadnione i możliwe ze względu na stopień zagrożenia.
Pracownikom należy przekazać informację na temat:
¦ wyników pomiarów hałasu i zagrożenia dla zdrowia,
¦ działań podjętych w związku z przekroczeniem na określonych stanowiskach dopuszczalnych wartości hałasu,
¦ właściwego doboru i sposobu używania indywidualnych ochron słuchu.
Środki ochrony indywidualnej przeznaczone do zapobiegania szkodliwym skutkom hałasu powinny zmniejszać hałas w takim stopniu, aby maksymalny poziom dźwięku A, odbierany przez użytkownika, nie przekroczył wartości dopuszczalnych. Środki te powinny posiadać etykiety, wskazujące wartość tłumienia hałasu i wartość wskaźnika komfortu zapewnianego przez dany środek, a jeśli nie jest to możliwe, etykiety powinny być umieszczone na opakowaniu fabrycznym tego środka.
W pomieszczeniu przeznaczonym na odpoczynek pracownika poziom hałasu nie może przekraczać wartości dopuszczalnych dla pomieszczeń administracyjno-biurowych 55 dB.
Co to jest wibracja?
Wibracja to drgania lub wstrząsy, przekazywane do organizmu człowieka przez części ciała mające bezpośredni kontakt z drgającym obiektem. Jako czynnik szkodliwy dla zdrowia w środowisku pracy wibracja występuje w postaci drgań miejscowych albo drgań ogólnych:
1. drgania miejscowe drgania mechaniczne, działające na organizm człowieka i przenoszone bezpośrednio przez kończyny górne; ich źródłem mogą być np. ręczne narzędzia udarowe,
2. drgania ogólne drgania mechaniczne o ogólnym działaniu na organizm człowieka, przekazywane do organizmu, jako całości, przez stopy lub części tułowia, w szczególności miednicę lub plecy; ich źródłem są np. siedziska i podłogi środków transportu.
Dopuszczalne ze względu na ochronę zdrowia wartości progów działania dla drgań mechanicznych wynoszą:
1) 2,5 m/s2, jeżeli występują w postaci drgań miejscowych,
2) 0,5 m/s2, jeżeli występują w postaci drgań ogólnych.
Jakie działania pracodawca musi podjąć w przypadku, gdy wielkości charakteryzujące drgania mechaniczne przekraczają wartości progów działania?
W przypadku, gdy wielkości charakteryzujące drgania mechaniczne przekraczają wartości progów działania oraz występuje konieczność ochrony przed zimnem i wilgocią, pracodawca zapewnia pracownikom narażonym na działanie drgań ogólnych odzież ochronną, a pracownikom narażonym na działanie drgań miejscowych rękawice ochronne.
Pozostałe obowiązki pracodawcy są podobne, jak w przypadku narażenia na hałas.
Pamiętaj o szczególnej ochronie prawnej przed hałasem i wibracją w środowisku pracy młodocianych i kobiet w ciąży [27,28].
1.2. Pyły
Na czym polega szkodliwe działanie pyłów?
Ze względu na rodzaj działania biologicznego, szkodliwego dla człowieka, pyły można podzielić na pyły o działaniu:
drażniącym (cząstki węgla, żelaza, szkła, aluminium, związku baru itp.),
zwłókniającym (cząstki kwarcu, krystobalitu, trydymitu, azbestu, talku, kaolinu, pyły rud żelaza i z kopalni węgla), kancerogennym (azbest, ogniotrwałe włókna ceramiczne do specjalnych celów), alergizującym (pyły pochodzenia roślinnego, zwierzęcego, leki, pyły arsenu, miedzi, cynku, chromu).
W warunkach narażenia zawodowego szkodliwe działanie pyłów związane jest z wnikaniem przez drogi oddechowe. Skutki działania pyłu na organizm człowieka zależą od: stężenia pyłu, wymiarów i kształtu cząstek oraz składu chemicznego i struktury krystalicznej, a także rozpuszczalności pyłu w płynach ustrojowych. Istotna jest także ciężkość wykonywanej pracy fizycznej i właściwości osobnicze człowieka, zarówno genetyczne, jak i nabyte. Najwyższe dopuszczalne stężenia pyłów określone są w rozporządzeniu w sprawie NDS i NDN [24].
Jakie działania profilaktyczne powinien stosować pracodawca, zatrudniający pracowników w narażeniu na pyły?
Ocena narażenia na pyły polega na wykonaniu pomiarów stężeń pyłów na stanowiskach pracy, określeniu wskaźników ekspozycji na pyły w odniesieniu do dobowego czasu pracy i porównaniu uzyskanej wartości wskaźników ekspozycji z wartościami NDS [24]. Wyniki oceny narażenia są podstawą oceny ryzyka zawodowego oraz doboru środków ochrony przed zapyleniem.
Ważnym parametrem pyłów z uwagi na jego szkodliwe działanie jest zawartość wolnej, krystalicznej krzemionki.
Jeżeli z badań wyniknie, że obliczone wartości wskaźników narażenia na pyły są wyższe od wartości NDS, to pracodawca powinien niezwłocznie podjąć działania i środki (techniczne i organizacyjne), zmierzające do zlikwidowania przekroczeń.
1.3. Czynniki rakotwórcze i czynniki mutagenne
Jakie akty prawne określają wymagania bhp związane z występowaniem w środowisku pracy czynników rakotwórczych i mutagennych?
Wymagania bhp związane z występowaniem w środowisku pracy czynników rakotwórczych i mutagennych określone są w:
Kodeksie pracy art. 222 [2],
Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy [16], rozporządzeniach branżowych wydanych przez właściwych ministrów, dotyczących wykonywania prac w narażeniu na czynniki rakotwórcze.
Rozporządzenie [16] określa:
1) wykaz substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym i sposób ich rejestrowania;
2) sposób prowadzenia rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym;
3) sposób prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach;
4) wzory dokumentów dotyczących narażenia pracowników na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym oraz sposób przechowywania i przekazywania tych dokumentów do podmiotów właściwych do rozpoznawania lub stwierdzania chorób zawodowych;
5) szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym;
6) warunki i sposób monitorowania stanu zdrowia pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym.
Dane z rejestru prac pracodawca przekazuje właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy, niezwłocznie po rozpoczęciu działalności oraz corocznie w terminie do dnia 15 stycznia na druku„Informacja o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym”. Wzór takiej informacji stanowi załącznik nr 2 do rozporządzenia [16].
Jakie działania powinien wykonywać pracodawca, zatrudniający pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym?
Pracodawca zobowiązany jest m.in. do [2], [16]:
¦ zastępowania substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym mniej szkodliwymi dla zdrowia lub do stosowania innych dostępnych środków ograniczających stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki;
¦ rejestrowania wszystkich rodzajów prac w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, określonymi w wykazie [16];
¦ prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach;
¦ wykonywania pomiarów w trybie i z częstotliwością zgodnie z [23], a w szczególności stosowania metod wczesnego wykrywania narażenia podczas awarii lub w przypadku wystąpienia innych nieprzewidzianych okoliczności;
¦ informowania pracowników o opakowaniu, zbiorniku i instalacji zawierających substancje chemiczne, ich mieszaniny lub czynniki o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, a także o wymaganiach dotyczących oznakowania i znakach ostrzegawczych;
¦ przeprowadzania okresowych szkoleń pracowników zgodnie z rozporządzeniem [16]:
Rejestr pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym należy przechowywać przez okres 40 lat po ustaniu narażenia, a w przypadku likwidacji zakładu pracy przekazać właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu.
2. Czynniki uciążliwe
Co to są czynniki uciążliwe w środowisku pracy?
Czynniki uciążliwe mogą spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika. Są to tzw. czynniki psychofizyczne.
Zalicza się do nich:
1. obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),
2. obciążenie psychiczne (obciążenie umysłu, niedociążenie i przeciążenie percepcyj ne, obciążenie emocjonalne).
Zgodnie z przepisami ogólnymi bhp [3], stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich oraz psychofizycznych właściwości pracowników z uwzględnieniem zasad ergonomii.
2.1. Obciążenie fizyczne
Obciążenie fizyczne pracownika wynika najczęściej z nieprawidłowej pozycji ciała podczas pracy, nadmiernej częstości wykonywanych czynności lub zbyt dużej masy przenoszonych przedmiotów. Przyczyną jest zwykle zła organizacja pracy lub stanowiska pracy, nieuwzględniająca zasad ergonomii,a także przepisów bhp. Pod względem obciążenia fizycznego bardzo istotnym czynnikiem jest podnoszenie i dźwiganie ciężkich przedmiotów. Zasady prawidłowego podnoszenia i dźwigania uregulowane są w rozporządzeniu w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych [11]. Rozporządzenie to określa także obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz wymagania dotyczące organizacji i sposobów wykonywania ręcznych prac transportowych z uwzględnieniem zasad ergonomii. Wskazuje też dopuszczalne maksymalne masy przemieszczanych przedmiotów, ładunków lub materiałów oraz dopuszczalne wartości sił niezbędne do przemieszczania przedmiotów.
Rozporządzenie [11] nakłada na pracodawcę obowiązek stosowania rozwiązań technicznych i organizacyjnych, których celem jest wyeliminowanie ręcznych prac transportowych. W wypadku braku możliwości ich wyeliminowania, pracodawca w celu zmniejszenia uciążliwości i zagrożeń związanych z wykonywaniem tych czynności jest zobowiązany do odpowiedniej organizacji pracy oraz do wyposażania pracowników w niezbędny sprzęt pomocniczy oraz środki ochrony indywidualnej.
Nadmierne obciążenie fizyczne może prowadzić do wielu chorób, także zawodowych, a nawet wypadków.
Miarą obciążenia fizycznego jest wydatek energetyczny, w ciągu zmiany roboczej, wyrażony w kilodżulach lub kilokaloriach na jednostkę czasu. Wielkość wydatku energetycznego stanowi podstawę do określania prac szczególnie uciążliwych dla zdrowia kobiet [28] i prac wzbronionych młodocianym [27] oraz prac, podczas wykonywania których należy wydawać pracownikom napoje i posiłki profilaktyczne [19].
2.2. Obciążenie psychiczne
Obciążenie psychiczne jest charakterystyczne dla pracy umysłowej. Jego nasilenie zależy przede wszystkim od złożoności, zmienności, powtarzalności, ważności i dokładności wykonywanych czynności.
Może mieć charakter niedociążenia lub przeciążenia percepcyjnego, obciążenia monotonią, nadmiernego wysiłku umysłowego itp.
Najpowszechniej występującym w środowisku pracy czynnikiem psychicznym jest stres związany z warunkami pracy. Stres u pracownika może wywołać każda cecha pracy, która w wyniku oddziaływania i subiektywnego odbioru informacji przez pracownika powoduje stan napięcia. Przedłużający się stres jest dla organizmu bardzo destrukcyjny. Powoduje wyczerpanie, osłabienie, trudności w koncentracji i racjonalnym myśleniu. Może zaburzać funkcjonowanie organizmu, prowadząc do bezsenności i zaburzeń wegetatywnych. Może też prowadzić do chorób organicznych, jak choroba wrzodowa. Skutkiem jest obniżenie efektywności w pracy i pogorszenie relacji z otoczeniem.
W jaki sposób ocenić obciążenie psychiczne na danym stanowisku pracy?
Na wielkość obciążenia psychicznego składa się wysiłek psychiczny związany z pracą oraz towarzysząca jej monotonia.
W celu określenia wysiłku psychicznego, każdy proces pracy dzieli się na trzy etapy:
1. Uzyskiwanie informacji, polegające na odbiorze i odczytywaniu sygnałów zawierających określone informacje.
2. Podejmowanie decyzji, polegające na przetwarzaniu otrzymywanych informacji na odpowiednie decyzje.
3. Wykonywanie czynności, będące realizacją podjętej decyzji.
We wszystkich ww. etapach istotnymi parametrami wysiłku psychicznego w odniesieniu do informacji, decyzji i czynności są: częstotliwość, zmienność, złożoność, powtarzalność, dokładność, ważność i szybkość przebiegu danego zjawiska.
Ocenę wysiłku psychicznego przeprowadza się dla wszystkich ww. etapów procesu pracy.
W ocenie obciążenia psychicznego ważne jest uwzględnienie monotonii pracy, która oddziałuje równolegle i przyczynia się do powstawania zmęczenia psychicznego.
Monotonia pracy wynika m.in. z takich cech procesu, jak [43]:
¦ niezmienność (jednostajność) procesu pracy,
¦ niezmienność (jednostajność) otaczających warunków,
¦ konieczność stałego wytężania uwagi bez możliwości myślenia o sprawach niezwiązanych z pracą lub ewentualnego porozumiewania się z sąsiadami,
¦ łatwość pracy, znacznie zmniejszająca potrzebę myślenia i rozumowania (procesów intelektualnych).
Monotonia duża powstaje w wyniku występowania wszystkich czterech elementów.
Monotonia średnia gdy tych elementów jest trzy.
Monotonia mała poniżej trzech.
Całkowite obciążenie psychiczne ocenia się, uwzględniając słowną ocenę sumaryczną wysiłku psychicznego z oceną monotonii pracy.
Więcej informacji na temat metod oceny obciążenia psychofizycznego można znaleźć w różnych dostępnych na rynku publikacjach naukowych oraz na stronie internetowej www.pip.gov.pl
Stanowisko pracy wraz z maszynami i urządzeniami oraz jego otoczeniem powinno być przystosowane do autonomicznych i psychofizycznych cech, a także możliwości pracownika, jego potrzeb i oczekiwań, zapewniających sprawne, wydajne i bezpieczne wykonywanie przez niego pracy. Nigdy nie powinno być odwrotnej sytuacji, to znaczy takiej, gdy pracownik musi się dostosować do stanowiska i jego otoczenia.