W dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy pracownikowi przysługuje prawo do:
• powstrzymania się od wykonywania pracy – powiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego – w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom.
Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, również zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia, w powyższej sytuacji, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Powstrzymywanie się pracownika od wykonywania pracy w warunkach nieodpowiadających przepisom bhp nie stanowi naruszenia obowiązku świadczenia pracy tylko wtedy, gdy pracownik zawiadomi o tym niezwłocznie przełożonego (art. 210 § 1 kp) – wyrok Sadu Najwyższego z 9 ma- a 2000 r. sygn. akt I PKN 619/99.
• powstrzymania się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.
Powstrzymanie się pracownika od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej może nastąpić tylko po uprzednim zawiadomieniu o tym przełożonego.
Uprawnień do powstrzymania się od pracy – w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykony- wana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, jak również od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej – nie posiadaj q pracownicy, których obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia, np. funkcjonariusze straży pożarnej, pracownicy zakładowej obrony cywilnej, pracownicy ochrony osób i mienia.
Podstawowym obowiązkiem pracownika w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy jest przestrzeganie przepisów i zasad bhp.
W szczególności pracownik jest obowiązany:
♦ znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,
♦ wykonywać praca w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,
♦ dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu u oraz o porządek i lad w miejscu pracy,
♦ stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
♦ poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
♦ niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
♦ współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
Osoby kierujące pracownikami są obowiązane:
♦ organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
♦ dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,
♦ organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy,
♦ dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,
♦ egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
♦ zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotna nad pracownikami.